Czy widzisz słonia w pokoju?

Powiedzenie „elephant in the room” jest powszechnie używanym w krajach anglojęzycznych idiomem, określającym problem, o którym wszyscy wiedzą, ale celowo go pomijają i o nim nie mówią. Dlaczego słoń? Zapewne dlatego, że słoń jest tak dużym zwierzęciem, że zwyczajnie nie dałoby się go nie zauważyć, gdyby był w pokoju. Taka metafora dobrze obrazuje problem przyszłych emerytur – wiemy, że będą niskie, ale na ten moment wiele osób nie chce o tym rozmawiać i nic z tym zrobić.

Przyczyny, dla których emerytury będą generalnie niskie tkwią w zasadzie w podstawowych założeniach systemów emerytalnych. Założenie główne jest takie, że grupa osób pracujących utrzymuje z dokonywanych na bieżąco wpłat tych, którzy z racji wieku już nie mogą pracować. System jest tym bardziej efektywny, im więcej jest osób pracujących względem osób, które pobierają świadczenie emerytalne. Proporcja ta jednak z uwagi na kwestie demograficzne od pewnego czasu zmienia się w kierunku mniejszej ilości osób pracujących oraz rosnącej ilości emerytów, którzy przeciętnie żyją coraz dłużej, czego przyczyną są przede wszystkim zmiany w trendach demograficznych.

System, którego założenia zostały oparte o XIX i XX-wieczną demografię będzie działał inaczej w dzisiejszych realiach. Przede wszystkim dlatego, że znacznie wydłużyło się ludzkie życie, przez co więcej osób dożywa do emerytury. Ludzie również na niej żyją dłużej niż kiedyś. Blisko 150 lat temu w Cesarstwie Niemieckim, podczas wprowadzania pierwszego systemu emerytalnego dla robotników, wiek emerytalny wynosił 70 lat, z czego jedynie ok. 2% z uprawionych dożywało do tego wieku¹. Średnia długość trwania życia wynosiła wtedy jedynie ok. 40 lat. Dziś w Polsce wg aktualnych tablic średniego dalszego trwania życia, które sporządza GUS, średnio ludzie dożywają ok. 85 lat². Długość życia wciąż się wydłuża m.in. za sprawą postępu w medycynie i lepszej jakości życia.

Z drugiej strony w ciągu ostatnich lat istotnie maleje liczba urodzeń. Z różnych przyczyn pary decydują się na odkładanie w czasie starań o pierwsze dziecko, nierzadko nawet rezygnując w ogóle z rodzicielstwa. Dziś posiadanie dzieci nie jest niezbędne do przetrwania, tak jak to było np. w XIX w. Dzieci stanowiły gwarancję opieki i pomagały rodzicom w utrzymaniu poprzez angażowanie ich do pracy już w bardzo młodym wieku. Zwłaszcza w rodzinach chłopskich i robotniczych, im więcej dzieci się posiadało tym łatwiej było przetrwać³. To było jednym z powodów, dla których współczynnik dzietności był wtedy wysoki. Podejście do tej kwestii znacznie się jednak zmieniło i dziś dzieci nie stanowią wsparcia ekonomicznego w takim sensie jak kiedyś. Dziś bycie rodzicem nierzadko koliduje z karierą zawodową lub też stanowi zbyt duże obciążenie finansowe dla osób, które dopiero weszły w rynek pracy.

Przyjmuje się, że każda kobieta w wieku rozrodczym powinna statystycznie urodzić 2,1 dziecka, aby zapewnić zastępowalność pokoleń na odpowiednim poziomie. Dziś w Polsce wskaźnik ten wynosi niespełna 1,1 dziecka na kobietę, co oznacza, że społeczeństwo nie dość, że się starzeje to jeszcze się kurczy⁴. Niestety trend ten trudno jest odwrócić i nawet rządowe programy wspierające rodzicielstwo nie przyczyniają się w długookresowej perspektywie do utrzymania tego wskaźnika na wskazanym wyżej poziomie.

Piramida wieku ludności Polski od 1970 roku (wraz z prognozą). Źródło: https://stat.gov.pl/obszary-tematyczne/ludnosc/ludnosc/ludnosc-piramida/

Stopa zastąpienia jest średnią miarą pokazującą jaki procent ostatniego wynagrodzenia wyniesie przyszła emerytura. Aby system emerytalny w danym kraju zapewniał emeryturę na wystarczającym poziomie Międzynarodowa Organizacja Pracy zarekomendowała, aby emerytura stanowiła nie mniej niż 40% zarobków⁵. Aktualnie w Polsce przeciętna stopa zastąpienia wynosi ok. 58%⁶. Oznacza to, że uśredniając dziś osoba zarabiająca 6000 zł brutto (kwota przed oskładkowaniem i opodatkowaniem) może liczyć na emeryturę w kwocie niespełna 3500 zł brutto. Prognozy zakładają, że stopa zastąpienia będzie w przyszłości spadać, nawet do poziomu ok. 27%⁷ w 2070 r.. Kryzys demograficzny i wciąż malejąca stopa zastąpienia to problemy, które są opisywane w niezależnych raportach różnych instytucji krajowych oraz międzynarodowych w tym m.in. ZUS, GUS, UE i OECD^8,9,10,11. Niestety prezentują one przyszłość w czarnych barwach. Dlaczego więc pomimo to, wciąż wiele osób ignoruje wielkiego słonia w pokoju?

Szacunki wskazują na to, że sytuacja przyszłych emerytów będzie raczej nieciekawa. Rzeczą naturalną jest więc konieczność zadbania o przyszłość na własną rękę. Skoro przewidujemy, że na przestrzeni kilku najbliższych dekad stopa zastąpienia wyniesie ok. 1/3 ostatniego wynagrodzenia, to możemy metaforycznie powiedzieć, że na dotychczasowe życie starczy jedynie do 10-tego dnia każdego miesiąca. A co dalej? To już w dużej mierze zależy od indywidualnego przygotowania się na ten czas. Ci, którzy w okresie aktywności zawodowej odłożą odpowiednią kwotę, nie powinni odczuć większej różnicy po przejściu na emeryturę. Oczywiście będzie to bardzo subiektywne odczucie warunkowane indywidualnymi potrzebami, ale na ogólnym poziomie można powiedzieć, że poprzez odpowiednie oszczędzanie uda się uniknąć szoku spowodowanego nagłym spadkiem dochodu po przejściu na emeryturę. Gdzie jednak odkładać pieniądze, aby były bezpieczne?

W tym celu państwo wprowadziło specjalne rozwiązania dedykowane osobom, które chcą zadbać o swoją przyszłą emeryturę. Niektóre z nich posiadają zachęty w postaci zwolnienia z podatku od zysków kapitałowych lub ulgi podatkowe (przy spełnieniu odpowiednich warunków), inne natomiast pozwalają budować kapitał przy wsparciu finansowym ze strony pracodawcy oraz państwa. Do wspomnianych rozwiązań systemowych zalicza się:

1. Pracownicze Plany Kapitałowe
2. Pracownicze Programy Emerytalne
3. Indywidualne Konta Emerytalne
4. Indywidualne Konta Zabezpieczenia Emerytalnego

Należy zwrócić uwagę, że poza niewątpliwymi zaletami, rozwiązania te cechuje większa lub mniejsza wrażliwość na wahania na rynku kapitałowym. Dość często produkty te opierają się na aktywach o zmiennej wartości m.in. takich jak akcje, obligacje czy fundusze inwestycyjne. Należy o tym wiedzieć, opierając swój plan odkładania na przyszłą emeryturę właśnie na tych rozwiązaniach.

Prudential (obecnie działający pod marką Pru) mając świadomość zapotrzebowania w związku z sytuacją przyszłych emerytów, stworzył rozwiązanie dedykowane tym osobom, które chcą na własną rękę zadbać o swoją przyszłość. Ubezpieczenie ochronno-oszczędnościowe EMERYTURA BEZ OBAW to produkt, który pozwala jednocześnie gromadzić środki na przyszłą emeryturę i zabezpieczyć finansowo najbliższych w przypadku śmierci ubezpieczonego. Jest to kompleksowe rozwiązanie typu 2 w 1. Co jest istotne, w tym produkcie z góry wiadomo jaka kwota zostanie wypłacona po zakończeniu umowy, ponieważ zostaje ona określona przy jej zawarciu. Daje to pewność, że niezależnie od przyszłych zdarzeń, które mogą wpłynąć na rynki finansowe otrzymasz wypłatę w gwarantowanej kwocie, która ułatwi Ci życie na emeryturze. Produkt ten dostępny jest już od 165 zł miesięcznie. Wszystko jednak zależy m.in. od tego, jaką kwotę docelowo chcesz uzbierać na przyszłą emeryturę. Jeśli chcesz już teraz poznać orientacyjną kwotę Twojej składki możesz ją obliczyć w kalkulatorze na stronie https://www.pru.pl/kalkulator-emerytura-bez-obaw/

¹ Rządowa Rada Ludnościowa „O sytuacji ludzi starszych” pod red. Józefiny Hrynkiewicz
https://open.icm.edu.pl/server/api/core/bitstreams/c3b31c09-ccdd-4550-ab36-e3ac216d3794/content str. 9
² Wyjaśnienia do tablicy średniego dalszego trwania życia kobiet i mężczyzn, stanowiącej załącznik do komunikatu Prezesa GUS z 25 marca 2025 r. https://stat.gov.pl/download/gfx/portalinformacyjny/pl/defaultaktualnosci/5463/285/13/1/tab_sr_dal_trw_zycia_wyjasnienia.pdf
³ I. Jaguś „Od wielodzietności do bezdzietności. Przemiany w poglądach na posiadanie dzieci i ich uwarunkowania.”
https://repozytorium.amu.edu.pl/server/api/core/bitstreams/b086bb40-3a13-4c0a-95d4-43fcacd897cf/content str. 127
„Do XIX wieku dzieci postrzegane były jako własność rodziców. Dopóki nauka w szkole nie stała się obowiązkowa, wiele z nich do szkół nie uczęszczało, a cała ich aktywność sprowadzała się do pracy na rzecz gospodarstwa domowego. Ciężka praca była niejako wpisana w ich życie. Nauka w szkole była przywilejem wybranych. Zarówno w społeczeństwach tradycyjnych, jak i na początku fazy modernizacji status ekonomiczny rodziny związany był z liczbą posiadanych dzieci, które stanowiły tanią siłę roboczą.”
⁴ „Polska w liczbach 2025” Główny Urząd Statystyczny, Departament Opracowań Statystycznych https://stat.gov.pl/files/gfx/portalinformacyjny/pl/defaultaktualnosci/5501/14/18/1/polska_w_liczbach_2025_v2.pdf str. 3
⁵ Konwencja Nr 102 Międzynarodowej Organizacji Pracy dotycząca minimalnych norm zabezpieczenia społecznego https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/download.xsp/WDU20050930775/O/D20050775.pdf Według założeń Konwencji system emerytalny powinien zapewniać świadczenie emerytalne w wysokości co najmniej 40% zarobków.
^{6, 7} „The 2024 Ageing Report. Economic & Budgetary Projections for the EU Member States (2022-2070)” https://economy-finance.ec.europa.eu/document/download/971dd209-41c2-425d-94f8-e3c3c3459af9_en?filename=ip279_en.pdf str. 48
Stopa zastąpienia jest średnią miarą liczoną na podstawie ilorazu wysokości średniej emerytury do średniej wysokości wynagrodzenia. Zgodnie z prognozą stopa zastąpienia większości krajów UE drastycznie spadnie do 2070 r. W Polsce wskaźnik ten wyniesie ok. 27%.
⁸ „Prognoza ludności na lata 2023-2060” Główny Urząd Statystyczny
https://stat.gov.pl/obszary-tematyczne/ludnosc/prognoza-ludnosci/prognoza-ludnosci-na-lata-2023-2060,11,1.html
⁹ „Prognoza wpływów i wydatków Funduszu Ubezpieczeń Społecznych na lata 2025-2029” Zakład Ubezpieczeń Społecznych
https://www.zus.pl/-/nowa-prognoza-funduszu-ubezpiecze%C5%84-spo%C5%82ecznych?redirect=%2Fo-zus%2Fdla-mediow%2Fanalizy-i-raporty
¹⁰ The 2024 Ageing Report. Economic & Budgetary Projections for the EU Member States (2022-2070)” Komisja Europejska
https://economy-finance.ec.europa.eu/publications/2024-ageing-report-economic-and-budgetary-projections-eu-member-states-2022-2070_en
¹¹ “OECD Pensions Outlook 2024” Organizacja Współpracy Gospodarczej i Rozwoju
https://www.oecd.org/en/publications/oecd-pensions-outlook-2024_51510909-en.html

Ostatnia aktualizacja: 03.07.2025 r.

Powyższy artykuł zawiera wybrane informacje na temat niektórych cech umowy ubezpieczenia oferowanej przez Prudential International Assurance plc S.A. Oddział w Polsce. Przed zawarciem umowy ubezpieczenia prosimy o zapoznanie się z ogólnymi warunkami ubezpieczenia.

Materiał ma charakter marketingowy.