„Czarne łabędzie” w ekonomii
Termin „czarne łabędzie” stosowany jest głównie w ekonomii, a jego twórcą jest amerykański ekonomista i filozof Nassim Taleb. W swojej książce pt. „Czarny Łabędź. O skutkach nieprzewidywalnych zdarzeń” pisał o niemożliwych do przewidzenia zdarzeniach, które co jakiś czas występują i zaburzają wszystko, co dotychczas wydawało się stabilne. W ostatnich trzech dekadach doświadczyliśmy kilkukrotnie globalnego wpływu „czarnych łabędzi”. Pęknięcie tzw. bańki internetowej w 2000 r. spowodowało, że spora część firm działających w branży technologicznej po prostu zniknęła. Rezultatem było załamanie rynku i masowe bankructwa. Podobnie w 2008 r. rozpoczął się globalny kryzys finansowy, który doprowadził do upadku kilku dużych banków oraz załamania na rynku nieruchomości, co pozbawiło miliony ludzi dachu nad głową. „Czarnym łabędziem” był również wybuch pandemii wirusa COVID-19. Nie była to wprawdzie pierwsza pandemia w historii ludzkości, ale natura tego zdarzenia nie pozwalała przewidzieć jego nadejścia w konkretnym momencie. Ostatecznie też za przykład „czarnego łabędzia” można uznać nagłą i w żaden sposób nie sygnalizowaną wcześniej zmianę w polityce gospodarczej USA w 2025 r. Nowo zaprzysiężony prezydent rozpoczął wojnę celną praktycznie z całym światem, co wpłynęło na stabilność rynków finansowych.
Wpływ „czarnych łabędzi” na emerytury
System emerytalny można podzielić na dwie do pewnego stopnia niezależnie działające części. Pierwsza to część repartycyjna, oparta na międzypokoleniowej wymianie środków. Młodzi, aktywni zawodowo uczestnicy systemu wpłacają składki do wspólnego funduszu, z którego środki następnie wypłacane są na bieżąco emerytom. Ta część systemu emerytalnego w zasadzie nie ma kapitałowego charakteru, więc nie wykazuje szczególnej wrażliwości na wahania rynkowe. Jest to forma transferu środków pomiędzy jedną grupą ludzi a drugą. Druga część systemu emerytalnego posiada natomiast charakter kapitałowy i przez to wykazuje sporą wrażliwość na to, co się dzieje na rynku finansowym.
Kryzys gospodarczy z 2008 r.
Wrażliwość tą odczuli m.in. ci, którzy podczas kryzysu w 2008 r. osiągnęli wiek emerytalny i chcieli przejść na emeryturę. Niestety środki zgromadzone w Otwartych Funduszach Emerytalnych były znacznie niższe niż przed kryzysem, przez co obliczona emerytura była niższa niż gdyby przeszli na nią zanim wartość zgromadzonych środków drastycznie zmalała1. Kryzys utrzymywał się przez kilka kolejnych lat, więc musiało minąć trochę czasu zanim wartość środków zgromadzonych w Otwartych Funduszach Emerytalnych się odbudowała. Niestety, możliwości ponownego przeliczenia emerytury w takiej sytuacji nie było.
Pandemia Covid-19
W 2020 r. ludzkość doświadczyła światowej epidemii wirusa. Choć tego typu wydarzenia z przeszłości są dość dobrze udokumentowane (m.in. czarna ospa, dżuma czy hiszpanka), to jednak w świadomości ludzi dotychczas były one bardziej historią, niż czymś co mogłoby ponownie nastąpić. Pandemia pojawiła się znienacka i dosłownie zatrzęsła rynkami finansowymi. Analitycy i ekonomiści zgodnie klasyfikują wszelkie pandemie jako „czarne łabędzie”2. Ta z 2020 r. wpłynęła m.in. na wartość akcji spółek notowanych na GPW, a to one w dużej mierze stanowią aktywa PPK i OFE. Najbardziej uderzyło to w środki zgromadzone na OFE. Spadki spowodowane pandemią były ogromne, co rzecznik Urzędu Komisji Nadzoru Finansowego tłumaczył „drastycznie pogorszoną koniunkturą”3. Na szczęście po upływie kilku miesięcy wartość środków zaczęła wracać do normy.
„Czarny łabędź” zza oceanu
Rynek reaguje spadkami nie tylko podczas wielkich kryzysów finansowych czy pandemii. Nagła zmiana polityki znaczącego kraju, który, mimo że jest daleko za oceanem, podobnie może doprowadzić do destabilizacji i strat. Wprowadzenie nowych ceł i zapowiedź wprowadzania kolejnych, coraz wyższych przez prezydenta USA w 2025 r. spowodowała tymczasowe spadki m.in. w aktywach zgromadzonych na OFE i PPK. Wydarzenie to ponownie przypomniało, że wszystkie produkty finansowe, oparte na aktywach o zmiennej wartości takich jak akcje czy fundusze inwestycyjne, mogą stracić na wartości.
Mechanizmy ochronne
Opisując cechy produktów emerytalnych należy podkreślić, że w przypadku PPK została opracowana strategia, która w pewnym stopniu chroni zgromadzone w nich środki (dzięki tzw. funduszom zdefiniowanej daty). W przypadku OFE po kryzysie w 2008 r. wprowadzono mechanizm tzw. „suwaków bezpieczeństwa”, który również częściowo zabezpiecza zgromadzone środki, poprzez stopniowy transfer na subkonto w ZUS w okresie na 10 lat przed osiągnięciem wieku emerytalnego.
Jak ustrzec się przed „czarnymi łabędziami”?
Można w zasadzie powiedzieć, że powinniśmy spodziewać się tego co niespodziewane. Historia pokazuje, że trudno jest uciec przed negatywnymi skutkami „czarnych łabędzi”. Dotykają one różnorodne grupy ludzi, przez to, że same są niezwykle różnorodne. Wiemy, że w przyszłości się pojawią, ale nie wiemy, kiedy i jak będą wyglądać. Można natomiast zredukować ich negatywny wpływ na nasze prywatne finanse. Jak to zrobić? Z pewnością dobrym pomysłem będzie dywersyfikacja źródeł finansowania przyszłej emerytury. Według szacunków przyszłe emerytury będą stanowić jedynie ok. 1/3 ostatniego wynagrodzenia4. Można by pół żartem, pół serio powiedzieć, że po przejściu na emeryturę pieniędzy starczy jedynie do 10 dnia każdego miesiąca.
Samodzielne odkładanie środków na przyszłość jest więc czymś naturalnym. Jednym ze sposobów jest uczestnictwo w systemowych rozwiązań takich jak np. PPK, gdzie środki są gromadzone przy pomocy wpłat zarówno pracownika, pracodawcy jak i przez państwo. Rynek oferuje również inne produkty, które można dodatkowo wykorzystać w tym celu. Do najpopularniejszych należą IKE i IKZE. W zależności od oferty danej instytucji oferującej te rozwiązania, wrażliwość na wahania rynkowe może być dość duża. Żeby zredukować negatywny wpływ „czarnych łabędzi” na wartość gromadzonych środków można zdecydować się na dodatkowe rozwiązanie oszczędnościowe, które nie wykazuje takiej wrażliwości.
"Czarne łabędzie" a EMERYTURA BEZ OBAW
Prudential mając świadomość zapotrzebowania na tego typu produkty stworzył ubezpieczenie ochronno-oszczędnościowe EMERYTURA BEZ OBAW. W tym produkcie z góry wiadomo jaka kwota zostanie wypłacona po zakończeniu umowy, ponieważ zostaje ona określona przy jej zawarciu. Dzięki temu możesz mieć pewność, że niezależnie od przyszłych wydarzeń, które mogą zachwiać rynkami, otrzymasz gwarantowaną kwotę wypłaty, która ułatwi Ci życie na emeryturze.
To jednak nie wszystko. Produkt ten pozwala również na dodatkowe rozszerzenie ochrony na wypadek „małych czarnych łabędzi”, które mogą spotkać Cię w życiu takich jak np. poważne zachorowanie czy poważne inwalidztwo. W zależności od wybranej umowy dodatkowej jeśli takie zdarzenie miałoby miejsce, zgodnie z warunkami opisanymi w umowie dodatkowej i za dodatkową składką, towarzystwo ubezpieczeń Prudential przejmie na siebie obowiązek dalszego opłacania składek za Ciebie, aż do końca trwania umowy, bądź też wypłaci środki z ubezpieczenia, które pomogą Ci w ustabilizowaniu sytuacji życiowej.
W celu poznania wszystkich szczegółów dotyczących działania ubezpieczenia ochronno-oszczędnościowego EMERYTURA BEZ OBAW warto spotkać się z konsultantem. Spotkanie może odbyć się w formie zdalnej, bez konieczności wychodzenia z domu lub fizycznie w dowolnej lokalizacji. Podczas spotkania konsultant wykona indywidualną kalkulację składki oraz dobierze parametry produktu w taki sposób, aby były zgodne z Twoim zapotrzebowaniem.
1 https://mf-arch2.mf.gov.pl/web/bip/ministerstwo-finansow/dla-mediow/informacje-prasowe/-/asset_publisher/6PxF/content/%E2%80%9Ebezpieczenstwo-dzieki-zrownowazeniu%E2%80%9D-przeglad-funkcjonowania-systemu-emerytalnego/pop_up?redirect=https%3A%2F%2Fmf-arch2.mf.gov.pl%2Fweb%2Fbip%2Fministerstwo-finansow%2Fdla-mediow%2Finformacje-prasowe%3Fp_p_id%3D101_INSTANCE_6PxF%26p_p_lifecycle%3D0%26p_p_state%3Dpop_up%26p_p_mode%3Dview%26p_r_p_564233524_tag%3Dofe%26_101_INSTANCE_6PxF_changeViewTo%3Dabstracts
Osoba przechodząca na emeryturę w kryzysowym 2008 r. straciła przez spadki na giełdzie prawie 15% środków w OFE. Odrobienie tej straty zajęłoby kilka lat. Taka osoba mogła opóźnić przejście na emeryturę lub pogodzić się ze stratą i mieć niższą emeryturę.
2 „Epidemia koronawirusa jako wydarzenie typu „czarny łabędź’” w Przegląd Ekonomiczny: kwartalnik Polskiego Towarzystwa Ekonomicznego Oddział w Poznaniu. 2020, nr 20
https://poznan.pte.pl/przeglad-ekonomiczny-poznan/numery/pe-nr-20-2020 str. 8-12
3 „Odyseja OFE w czasach koronawirusa” w Przegląd Ekonomiczny: kwartalnik Polskiego Towarzystwa Ekonomicznego Oddział w Poznaniu. 2020, nr 20
https://poznan.pte.pl/przeglad-ekonomiczny-poznan/numery/pe-nr-20-2020 str. 36
4 „The 2024 Ageing Report. Economic & Budgetary Projections for the EU Member States (2022-2070)” https://economy-finance.ec.europa.eu/document/download/971dd209-41c2-425d-94f8-e3c3c3459af9_en?filename=ip279_en.pdf str. 48
Stopa zastąpienia jest średnią miarą liczoną na podstawie ilorazu wysokości średniej emerytury do średniej wysokości wynagrodzenia. Zgodnie z prognozą stopa zastąpienia większości krajów UE drastycznie spadnie do 2070 r. W Polsce wskaźnik ten wyniesie ok. 27%.
Ostatnia aktualizacja: 03.07.2025 r.
Powyższy artykuł zawiera wybrane informacje na temat niektórych cech umowy ubezpieczenia oferowanej przez Prudential, tj. Prudential International Assurance plc S.A. Oddział w Polsce. Przed zawarciem umowy ubezpieczenia prosimy o zapoznanie się z ogólnymi warunkami ubezpieczenia.
Materiał ma charakter marketingowy.